Spannende geschiedenis
Textielindustrie bepalend voor stadsinrichting
- Leestijd 3
- Gelezen 6861 keer
Twente was lange tijd een leeg en slecht toegankelijk gebied met woeste gronden, grote heidevelden, zandpaden, kleine steden en dorpskernen. De verdere ontwikkeling van de textielnijverheid bracht daar verandering in. Rondom Enschede, waar een deel van de opkomende textielindustrie zich na 1850 concentreerde, veranderde de inrichting van de stad en het buitengebied significant. In enkele decennia groeide de historische stad Enschede samen met de Gemeente Lonneker van plattelandsgemeenschap een op het platteland gerichte samenleving uit tot een industriestad, waar rokende schoorstenen het silhouet domineerden. Na de teloorgang van de Twentse textiel kregen sommige industriële gebouwen nieuwe en verrassende bestemmingen.
Industrieel erfgoed
De industriële revolutie in de 19e eeuw had grote gevolgen voor het landschap en de samenleving. Het zorgde voor een enorme stijging van de welvaart. In Twente liggen nog vele opvallende monumenten van dit industriële verleden. Bekijk hier het verhaal over De Museumfabriek
Van huisvlijt naar industrialisatie
Tot ver in de 19e eeuw was Twente een leeg en slecht toegankelijk gebied met woeste gronden en grote heidevelden. De kleine dorpen hadden een agrarisch karakter. De Twentse boeren weefden ’s winters vlas- en katoengarens van linnenreiders (de handelaren) tot het beroemde bombazijn. Die linnenreiders kochten de garens in Duitsland, Vlaanderen en Frankrijk. Ze betaalden de boeren voor hun werk en namen de weefsels weer in om ze te laten bleken, verven of bedrukken. Daarna vonden die hun weg naar andere kooplieden en handelaren. De textielhandel voltrok zich op de beurs of in een koffiehuis. De moeizame handweverij op de boerderijen stierf rond 1875 uit – de stoomfabrieken in de stad betaalden een hoger loon. De volledige industrialisatie van de textielnijverheid in Twente kwam vanaf de tweede helft van de 19e eeuw op gang. Dat zorgde voor een ingrijpende verandering van de samenleving.
Silhouet van fabrieksgebouwen
Textiel zorgde niet alleen voor werkgelegenheid - het meest zichtbaar waren de textielfabrieken die voor de productie werden neergezet. Dit gebouwtype was nieuw voor de regio en veranderde door zijn grootte het aanzien van Twente volledig. Vooral Enschede onderging een metamorfose. In enkele decennia werd Enschede van plattelandsstadje een industriestad, waar de rokende schoorstenen het silhouet bepaalden. De architectuur van de fabrieken was eerst sober en doelmatig, ondergeschikt aan de eisen van het productieproces en vrijwel zonder decoratie.
Neergang en nieuw leven
De bloei van de Twentse textielindustrie duurde tot halverwege de 20e eeuw. Vanaf de jaren ’60 keerde het economisch tij voor de Twentse textiel en kwamen veel van de fabrieken leeg te staan. Sommige werden gesloopt, andere kregen een nieuwe bestemming. Pas na de jaren ’70 ontstond het besef van behoud van industrieel erfgoed, hoewel de lokale politiek eerst vond dat het textielverleden uit de stad moesten worden verbannen. De vuurwerkramp in Enschede (2000) zorgde onbedoeld voor het verlies van nog meer fabrieksgebouwen. De Museumfabriek is gevestigd in een voormalig magazijn en de spinnerij van de textielfirma I. Rozendaal.
