Spannende geschiedenis
De sporen van het textielverleden in het Twentse landschap
- Leestijd 4 min
- Gelezen 44 keer
Twentse landgoederen liggen als een symbool van regionale gastvrijheid in het landschap. Toeristen zijn vaak verbaasd dat ze ‘zomaar’ mogen wandelen op deze groene prachtplekken. Dat het overblijfselen zijn van een florerende industrie die Twente voor altijd veranderde, weet de gemiddelde wandelaar vermoedelijk niet. Maar het textielverleden liet overal in deze regio letterlijk en figuurlijk sporen na. En Twente borduurt nog altijd voort op innovaties uit die tijd.
Veel landgoederen zijn voormalige optrekjes van ondernemers - textielheren - die hun geld in de textielindustrie verdienden. Ze lieten landhuizen of kastelen bouwen op de mooiste plekken van Twente en schermden die paradijsjes niet af voor de gewone man. Die kon er met zijn gezin bijkomen van het buffelen in de fabriek. Wandelaars en natuurliefhebbers profiteren er nog steeds van. Dat vrije karakter van de landgoederen is misschien wel uniek in Nederland.
De textielregio van Nederland
Hoe kwamen die textielheren aan hun geld? Hoe kon Twente uitgroeien tot de textielregio van Nederland? De scheiding van de Nederlanden speelde daarbij een belangrijke rol. Toen de Belgen in 1830 zelfstandig verder wilden, zocht Koning Willem l een alternatief voor de welvarende textielindustrie in Vlaanderen. Het oog viel op Twente.
De boerenbevolking verdiende hier al eeuwenlang wat bij met spinnen en weven en hadden dus ervaring met textiel. Veel werkvolk, lage lonen en de strategische ligging deden de rest. Met de opkomst van moderne machines raakte de productie bovendien in een stroomversnelling. Dat zorgde voor een economisch wonder van formaat. Textielfabrieken schoten als paddenstoelen uit de grond. Ook dankzij een spoorwegennet ontwikkelde Twente zich tot een zeer welvarende regio. Kleine dorpen groeiden in rap tempo uit tot grote steden.
Stad en platteland
Ondanks dat veel mensen profiteerden van de economische voorspoed, waren de omstandigheden in de fabrieken zwaar. Arbeiders leggen soms uit protest het werk neer. Toch voelden bijna alle inwoners zich betrokken bij de textielindustrie. Of ze nou in de stad of op het platteland woonden. De tegenstelling tussen die twee groepen heeft in Twente eigenlijk nooit bestaan. Samenwerken en aanpassen aan de omstandigheden zit Tukkers in het DNA.
In de 20e eeuw gaat het mis. Twee wereldoorlogen hakken er in. De industrie verliest door de onafhankelijkheid van Indonesië bovendien een belangrijke afzetmarkt. Fabrieken raken in het slop, werknemers verliezen hun baan en Twente moet op zoek naar nieuwe verdienmodellen. De industrie die de regio zoveel had gegeven, slaat soms diepe wonden.
Oplossing voor klimaatdoelen van nu
Onder andere Losser en Oldenzaal zetten overblijfselen uit de textieltijd met behulp van zogenaamde Erfgoeddeals in voor klimaatoplossingen voor nu en de toekomst. Middenin Losser ligt een ‘dorpsbleek’ waar textiel vroeger een kleur kreeg. Tegenwoordig is ’de bleek’ een waterrestitutiegebied dat zorgt dat inwoners van Losser en De Lutte bij zware regenval drogen voeten houden.
Herinneringen blijven
De landgoederen zijn niet de enige herinneringen aan het textielverleden. Middenin Enschede ligt bijvoorbeeld het Volkspark. Twente dankt dit oudste volkspark van Nederland aan Hendrik Jan van Heek. Deze textielheer schonk Enschede in 1872 een plek waar arbeiders hun vrije tijd konden doorbrengen. Stadsbewoners en bezoekers zijn nog steeds blij met die geste.
Ook museumliefhebbers profiteren van de historie. Dezelfde familie Van Heek gaf Enschede in 1929 Rijksmuseum Twenthe dat nog steeds een bijzondere collectie oude en moderne kunst bezit. Enschede heeft ook De Museumfabriek. In het voormalige textielcomplex van de firma Rozendaal brengen de collectie en de weefdemonstraties het economische verleden weer tot leven. En bij techniekmuseum Oyfo in Hengelo kunnen jong en oud zelf kennismaken en aan de slag met innovaties uit de textieltijd en IJzereneeuw die nog altijd worden ingezet en doorontwikkeld.
Creatieve broedplaatsen
Ander fabrieken richtten zich juist op de toekomst. Ondernemers vinden het vaak inspirerende omgevingen voor innovaties. Op verschillende locaties zijn oude textielcomplexen uitgegroeid tot creatieve broedplekken. Ze passen uitstekend bij de hightech industrie en de universiteiten en hogescholen.
Jonge mensen uit heel Nederland zien Twente daarom steeds meer als een regio waar het goed werken, wonen en leven is. Een regio waar je een uitdagende carrière combineert met moderne faciliteiten, bruisende steden, een sterke band tussen stad en platteland en een afwisselend landschap. Nog steeds met een beetje dank aan de textielindustrie.
