De grootste bankoverval aller tijden - zuidelijke route

Staand met de rug naar het Huis van Bewaring, Markstraat 7, LA. Einde weg LA De Waag. Route volgen naar knp 51.

De Waag, Almelo

Tijdens de bevrijding werden er gaten geschoten in de gevel van dit gebouw.

Restaurant Ledeboer

Restaurant gevestigd in het centrum van Almelo in het oude bankgebouw van de Twentsche bank. Patron cuisinier Rick Blanken en team koken hier herkenbare, smaakvolle gerechten. Je komt bij Ledeboer voor een echt avondje uit. Parkeren tegenover het pand op het parkeerdek "Havenpassage”.

Derk Smoes en zijn verzetsmaat Jan Meenks werkten hier dertien jaar, alvorens ze in dienst traden van de Nederlandsche Bank. De kluis waarin miljoenen lagen opgeslagen bevindt zich in de kelder van het pand en is nog altijd te bezichtigen.

Plek waar het pand DNB stond

Waar nu de straat De Werf loopt, stond vroeger het gebouw van het Almelose agentschap van De Nederlandsche Bank. (op de foto rechts van het gebouw met de witte voorgevel)

Ortskommandantur Almelo

De Ortskommandantur was het plaatselijk hoofdkwartier van de Wehrmacht. Deze werd in Nederlandse steden gevestigd voor het toezicht op de inkwartieringen van Duitse militairen en de organisatie van het vorderen van goederen in WOII. Het pand lag schuin tegenover het pand De Nederlandsche Bank.

Ausweichstelle DNB

Wierdensestraat 40. Hier was in WOII de Ausweichstelle van De Nederlandsche Bank gevestigd. Bankpresident en NSB-er Rost van Tonningen huurde het pand van zijn tante en bezocht het gebouw op 4 februari 1945 om de schade ontstaan na het bombardement op het spoorwegemplacement persoonlijk op te nemen.

Stations emplacement

Op zaterdag 3 februari 1945 stond hier de trein met de opgepakte verzetsstrijders die betrokken waren bij de bankoverval. Ze waren bijna thuis….

De mannen wierpen briefjes naar buiten, die werden gevonden en bij hun familie en geliefden werden bezorgd. De lokale knokploeg maakte zich gereed voor een bevrijdingspoging. Helaas kwam de hulp voor de ‘bankrovers’ te laat.

Bij knp 83 richting knp 49, maar vervolgens rechtdoor Almelosestraat volgen. (en NIET de Aadorpseweg op naar knp 49). Aan de rechterkant het Oorlogsmonument. Rotonde rechtdoor Almelosestraat volgen, weg gaat over in Burg. J.C. van den Bergplein, vervolgens de route volgen naar knp 78.

Oorlogsmonument Wierden

Op de ochtend van 29 maart 1945 liet SS-Kommandoführer Paul Hardegen op deze plek tien Nederlandse gevangenen executeren door manschappen van de Ordnungspolizei. Nadat het vonnis was voltrokken reden de soldaten door naar de Grimberg (Oorlogsmonument Grimberg) voor de volgende ‘klus’.

De kersttrein van Wierden

De bevrijding van Wierden April 1945 - Door de ogen van W. van Wulfften - Palthe.

Zondag 8 april 1945 Drie dagen geleden vierden we nog feest: Almelo was bevrijd! Maar van dat optimisme is nu niets meer over… We schuilen al dagen in de kelder omdat de bommen ons om de oren vliegen.

Er komen steeds meer mensen bij en het eten begint op te raken. Wanneer wordt Wierden eindelijk bevrijd? Donderdagnacht schrokken we plotseling wakker van een zware explosie; de grond dreunde en de ruiten trilden. We verhuisden meteen naar onze kelder om veilig onderkomen te zoeken.

De volgende ochtend werd duidelijk hoe het ervoor stond: Wierden stikte van de Duitsers en niemand mocht meer het dorp in… De hele dag bleven we in de kelder en er waren flink wat momenten dat we snakten naar frisse lucht. Zo nu en dan waagden we ons even buiten. De kanonschoten en het

geweergeschut waren goed hoorbaar, maar gelukkig alleen in de verte. Om tien uur ’s avonds brak opnieuw de hel los. Plotseling hoorden we het oorverdovend lawaai van laagvliegende vliegtuigen. Niet veel later klonk het angstaanjagende geluid van zwaar geschut en het neerkomen van meerdere granaten.

Opnieuw vluchtten we allemaal de kelder in, met zo’n 21 mensen in totaal. Her en der legden we matrassen neer en we probeerden het ons zo makkelijk mogelijk te maken. De jongeren speelden een kwartetspel en de allerkleinsten vielen wonderbaarlijk genoeg in slaap. De volgende ochtend om zes uur

hield het vuren voor langere tijd op. Buiten zagen we mensen bepakt en bezakt voorbijtrekken, op zoek naar een veilig onderkomen. Een gezin met zes kinderen klopte bij ons aan voor onderdak, maar de kelder was al overvol. Als alternatief bereidden we een slaapplaats voor ze in de garage.

Ondertussen begonnen we ons steeds meer zorgen te maken over onze voedselvoorraad, die steeds kleiner werd. Het zou niet lang duren en dan was er niet genoeg meer voor ons allen. Ook zaterdagnacht deden we wederom geen oog dicht door het vreselijke geluid van mitrailleurvuur en ronkende vliegtuigen.

Af en toe dommelden we toch even in, want we waren allemaal erg vermoeid. Vandaag kwam er nog een familie aan de deur, maar we hebben ze gevraagd eerst verderop te kijken omdat we ondertussen al met dertig mensen zijn. We hebben vandaag kleine porties stamppot uitgedeeld en geprobeerd wat slaap in

te halen. Vanavond nam het geluid van de schoten echter weer toe en raasden de vliegtuigen over ons heen. We moesten ons allemaal in de overvolle kelder samenpakken. Toen we vannacht heel even buiten durfden te kijken, zagen we op verschillende plekken huizen in brand staan. Wat een droevige aanblik

Maandag 9 april 1945 Het is feest vandaag! Om halfzeven bereikte ons het verlossende nieuws dat de Duitsers zijn verjaagd en dat de geallieerden Wierden hebben vrijgegeven. We hebben vreselijke dagen achter de rug, maar nu kunnen we dan eindelijk onze vrijheid vieren. Lang leve Wierden!

Bij rotonde LA, Looweg volgen. Spoor oversteken, rotonde LA, Nijverdalsestraat. Na spoor 2e weg RA, Emmastraat. Meteen RA, Jan Jansweg. Op kruising met 1e Esweg het pand van de voormalige slagerij Eshuis. Zelfde weg terugfietsen, naar rotonde bij Looweg. Hier rotonde LA, weg volgen naar knp 46.

Voormalige slagerij Eshuis

In dit pand zat verzetsman Albert Wisman lange tijd ondergedoken. Ook de chauffeur van de knokploeg, Herman van der Veen, school hier om te herstellen van zijn verwondingen na de schietpartij bij Ommen. Op 7 nov. 1944 werden op deze plek de plannen gesmeed voor de grootste bankoverval aller tijden.

Schietbaan Wierden

In 1939 was deze baan bedoeld als oefenbaan voor burgerwachten, die in tijden van nood de politie konden versterken. De Duitsers gebruikten de schietbaan tijdens WO II als oefenbaan. In 1945 is de baan zwaar beschadigd, weer hersteld en tot 1969 gebruikt door de rijkspolitie.

In juni 2017 is de schietbaan in oude luister hersteld na een ingrijpende restauratie en als monument heropend. De iets verderop gelegen Schietbaanweg is hier naar genoemd.

Na knp 55, bij lunchroom Harlekijn, NIET rechtsaf richting knp 53, maar weg oversteken en linksaf Grotestraat op. Verkeerslichten rechtdoor, na 50 meter rechts het Memory museum. Na het museumbezoek Grotestraat vervolgen tot de volgende verkeerslichten. Hier rechtsaf Boomcateweg op richting knp 79.

Memory Museum

In het oorlogsmuseum beleeft u als bezoeker stap voor stap de periode 1935-1945 en krijgt zo een realistisch beeld van deze tijd. Te midden van levensechte diorama's kunt u met alle zintuigen de oorlog ervaren. www.memorymuseum.nl

Met betrekking tot de bankoverval bevinden zich unieke stukken in de collectie, zoals het pistool van Jo Ribbers waarmee hij het gezin Van Schooten dat boven de bank woonde onder schot hield. Ook persoonlijke eigendommen van de gebroeders Gerard en Hendrik Frielink zijn te bezichtigen.

Deze spullen zijn vanuit het concentratiekamp terug gekomen.

Het leken wel paaseitjes

Het is in Nijverdal op 22 maart 1945 een zonnige dag. Geen vuiltje aan de lucht. De bevolking is redelijk gewend geraakt aan de dreigende geluiden van bommenwerpers op weg naar Duitsland. De verrassing is groot als ‘s middags een formatie Amerikaanse vliegtuigen plotseling laag overkomt.

In de winter van 1944-1945 is in Nijverdal de spoorlijn Almelo-Zwolle al een aantal keren doelwit geweest van Amerikaanse bommenwerpers. Ook de stationering van de Duitse V1- en V2-raketinstallaties in de gemeente Hellendoorn vormen een belangrijk doelwit voor de luchtaanvullen.

De geallieerden proberen met deze bombardementen de aan- en afvoerroutes van de Duitsers te blokkeren. De bewoners rondom de spoorlijn in Nijverdal zijn voor zover mogelijk verhuisd of ergens anders naar toe getrokken.

Het is 22 maart 1945 eindelijk een mooie zonnige voorjaarsdag en de bewoners van Nijverdal zijn blij dat ze -zo vlak voor Pasen- hun was weer eens buiten kunnen ophangen, in de tuin kunnen werken of de vloeren weer kunnen schrobben.

Vader Auguste Lidolf en zijn zoon Eugène zijn die middag kersenpitten aan het poten. Het gezin Lidolf is vanuit Frankrijk naar Nijverdal verhuisd, omdat Auguste als monteur de machines weet te bedienen die de Nederlandsche Stoom Blekerij in Frankrijk heeft gekocht.

Zijn vrouw Louise is die middag niet thuis. Volgens ooggetuigen komen die middag kort na 4 uur plotseling 6 vliegtuigen laag over. Boven het centrum maken ze een scherpe bocht en men kon de piloten in de cockpit zien zitten. Tegelijkertijd zien ze dat er bommen worden uitgegooid.

Iemand zei: ’t leken wel paaseitjes, ’t was immers de week voor Pasen. Deze paaseitjes hadden echter eenverwoestende werking. Later blijkt dat tijdens dit vergissingsbombardement Nijverdal drie bombardementsgolven te verwerken krijgt waarbij 73 mensen het leven laten en er tientallen gewonden zijn.

Vader Auguste en zoon Eugène zijn ook omgekomen zullen Frankrijk nooit meer zien.

Oorlogsmonument Grimberg

Oorlogsmonument van o.a. William Jakma. Dit monument heeft een link met het oorlogsmonument Wierden. Op deze plek werden in de ochtend van 29 maart 1945 op bevel van SS-Kommandoführer Paul Hardegen tien Nederlandse gevangenen geëxecuteerd door manschappen van de Ordnungspolizei.

Kort daarvoor hadden ze ook al tien mannen gefusilleerd aan de weg van Wierden naar Almelo. Boekhandelaar William Jakma, een verzetsman die in Zwolle was gearresteerd door de Sicherheitsdienst, was één van hen. Zijn vrouw overleefde Kamp Westerbork tenauwernood.

Onderduikboerderij Veneklaas

Een bekend en vertrouwd onderduikadres voor de mannen van knokploeg Almelo.

Monument Huize Lidwina

Op 23 september 1944 viel een kommando van de Sicherheitsdienst het hoofdkwartier van het Twentse verzet binnen. Dat was gevestigd in een statige villa, op de plek van de nieuw gebouwde woning die er nu staat. Drie mannen kwamen om bij deze actie. De villa werd vervolgens door de nazi’s verwoest.

Hoofdkantoor Sicherheitsdienst

Aan de Bornsestraat 96 was tijdens WOII het hoofdkwartier van de Sicherheitsdienst gevestigd. Voordat het pand door de nazi’s werd gevorderd zat hier accountant De Kok. Nog altijd luistert het kantoor naar die naam.

De bankovervallers en vele andere verzetsstrijders werden hier gevangen gehouden en verhoord. Ook de panden aan de Bornsestraat 92 en 102 werden door Duitse militairen gebruikt.

Luxe hotel in oude gevangenis

Logeren een een luxe hotel in een voormalige gevangenis in het centrum van Almelo in een ambiance die je nergens anders vindt. Een uniek hotel met zowel romantische als prachtige design kamers. Iedere kamer is anders dus laat u verrassen door het grote aanbod. Op loopafstand van het NS-station.

Tijdens de oorlog speelde deze gevangenis een centrale rol. De lokale knokploeg bevrijdde twee verzetsmaten uit het Huis van Bewaring en na de bankoverval werd al het bankpersoneel hier twee weken opgesloten. In deze voormalige cellen kunt u nu in alle luxe overnachten.