Rondje Borne - fietsen

De 16-jarige jeneverhandelaar

Smokkelen is van alle tijden. Sterker nog: van alle leeftijden. In 1783 loopt de 16-jarige Frederik Bekkers tegen de lamp. De jonge bewoner van buurtschap ’t Herseler tussen Hengelo en Borne heeft clandestien jenever uit het Münsterland geïmporteerd.

Hij levert de sterke drank per kruik aan de omliggende boeren. Dat is tegen het zere been van Claas Troost, ‘de pachter van brandewijn en gebrande wateren’ in het gericht Oldenzaal. Hij loopt immers inkomsten mis in de vorm van accijnzen.

In de rechtszaak blijkt dat Frederik karrevrachten drank vanuit Duitsland naar Twente heeft gehaald. Sommige boeren schenken de jenever thuis tegen betaling aan gasten en bestieren een soort herberg. Tegenover de rechter verklaren ze dat ze goede vrienden hebben getrakteerd op een borrel.

Frederik heeft het smokkelen trouwens niet van een vreemde. Vader Jan moest zich eerder al voor de rechter in Kampen verantwoorden. Hij had er jenever voor acht stuivers per kan verkocht. Ook illegaal uiteraard.

Met dank aan Museum Hengelo.

Het drama van Jimmy Taylor

Op 18 november 1944 komen de bewoners van de Mekkelhorstweg nieuwsgierig naar buiten. Ze zien een Engelse vliegenier met zijn parachute in hun achtertuin landen. De RAF-piloot ontdoet zich van zijn parachute en legt de wijsvinger op z’n mond. Mondje dicht tegen de Duitsers!

Hij verdwijnt achter de houtwallen van het boerenland. Als de Duitsers even later merken dat ze te laat zijn, gaan ze meedogenloos te werk. Ze pakken vier onschuldige buurtbewoners op: Johan Boomkamp, Piet van Dijk, Hendrik Roetgerink en Jan Vonk.

De jongemannen zullen worden doodgeschoten als niemand zegt waar de Engelse piloot zich heeft verstopt. Maar het dreigement haalt niets uit. De buurt heeft geen flauw idee waar de gestrande Brit is gebleven. De gevolgen zijn vreselijk.

Boomkamp, Roetgerink, Vonk en Van Dijk worden zonder pardon gefusilleerd. De piloot, Jimmy Taylor, hoort pas lang na de bevrijding over het drama aan de Mekkelhorstweg en is er kapot van. Hij bezoekt daarna elk jaar de dodenherdenking in Borne.

Na zijn overlijden in 2017 worden vijf straten in deze wijk vernoemd naar de vijf mannen.

Met dank aan Heemkunde Borne

De hippie van Hertme

Het Spookhuis bij het openluchttheater van Hertme is begin 1900 het domein van kunstschilder Johan Tibbe. Het huis staat dan nog aan de Lodiek Landen. Tibbe is in zijn tijd de hippie van het dorp, mede door zijn grote bakkebaarden en excentrieke kleding.

’s Nachts speelt hij viool in het atelier en het verhaal gaat dat hij zelfs de ratten in zijn werkplaats heeft gedresseerd; als Tibbe fluit, gaan ze keurig op een rijtje zitten.

Hoewel de aquarellen, tekeningen en olieverfschilderijen redelijk aftrek vinden, is het onvoldoende om als zelfstandig kunstenaar rond te komen. Tibbe verdient bij met het ontwerpen van advertenties en verpakkingen.

Zo gebruikt hij het Spookhuis als beeldmerk voor de pijptabak van het merk Twentsche Baai. Tibbe geeft ook schilderles. Zijn bekendste leerlingen zijn Henri Laambooij uit Hengelo, die later naam maakt met zijn landschappen, en Jan Jans uit Almelo, die bekend wordt als tekenaar en architect.

Veel werk van Tibbe (1875-1926) gaat in de loop der jaren verloren. Zijn schilderijen met bijbelse taferelen worden verwoest door een brand. Ook de naaktschilderijen blijven niet bewaard. Ze worden na zijn dood vernietigd, omdat ze ‘ongepast’ zouden zijn.

Met dank aan Heemkunde Borne.

Openluchttheater Hertme

Openluchttheater Hertme is een van de mooiste openluchttheaters van Nederland. Pastoor Veeger bouwde het theater in de vijftiger jaren in het bos van de kerk, om er passiespelen op te voeren. In 2010 is het openlucht theater grondig gerenoveerd en biedt nu plek aan een variëteit aan evenementen.

Spookhuis Hertme

Het 'spookhuis' uit 1581 in Hertme zou wel eens het oudste vakwerkgebouw van Twente kunnen zijn. Het ontleent zijn naam aan de kerkdiensten die er vroeger gehouden werden. Vrouwen gehuld in witte lakens liepen tijdens de diensten rond het gebouw om pottenkijkers en indringers af te schrikken.

Later is het Spookhuis onder meer in gebruik geweest als woonhuis en als stal en tenslotte werd het verwaarloosd. Het was dan ook een ruïne die moest worden verplaatst. Het staat nu zo'n 200 meter verderop zijn oorspronkelijke plek.

Middeleeuws Weleveld

De stalen beelden geven de bezoeker een indruk van de Middeleeuwen op Landgoed Weleveld. Het toont de wereld van de eerste bewoners van het landgoed en geeft een inzicht in de maatschappelijke verhoudingen rond het jaar 1300.

De Kloostergaarde

Begonnen als voetbalveld voor de Karmelieten, daarna de schooltuin voor Agrarische opleiding, nu een openbare sortimentstuin met vaste planten, bomen en groenten.

Stoppen op verzoek

Zenderen krijgt in 1888 een eigen stationnetje. De overste van het karmelietenklooster vindt een eigen halteplaats op de lijn Almelo-Salzbergen zo belangrijk, dat hij graag de kosten van het wachthuisje met twee perrons voor zijn rekening neemt.

Ook de zusters van het carmelitessenklooster maken er graag gebruik van. Gerrit Jan Elzink is de eerste stationschef van Zenderen. Bij zijn 25-jarig jubileum wordt hij in het zonnetje gezet met een spiegel en een theeservies.

Hij krijgt vanaf 1927 meer reizigers te verwerken, omdat dan retraitehuis De Zwanenhof aan de andere kant van het spoor wordt geopend. Wie ernaartoe gaat, krijgt korting op het treinkaartje. Maar je moet onderweg wel goed opletten. De trein stopt in Zenderen alleen op verzoek.

Vergeet je de conducteur te waarschuwen, dan rijdt de trein door naar Almelo of Borne... In 1941 wordt de halte opgeheven, twintig jaar later is ook het stationsgebouwtje verdwenen.

Met dank aan Bertine Elzink.

De Hondenborg

Erve Hondeborg is gebouwd op een heuvel omringd door eeuwenoude eikenbomen en een gracht in de vorm van een hoefijzer. Ooit stond op deze strategische verhoging langs de Azelerbeek bij Borne een heuse burcht, van waaruit ridders de omgeving controleerden.

Het ging waarschijnlijk om een houten gebouw met een verdedigingstoren en een palissade, een zogenaamd mottekasteel.

Zwemmen en theedrinken bij Hei

“Ruime speeltuin. Prachtige zwem- en roeigelegenheid. Billijke prijzen.” Hiermee promoot horecaman Liedenbaum in de jaren dertig zijn theehuis annex pension Heidelberg aan de Bornerbroeksestraat. Vooral de zandafgraving achter de zaak is een echte trekpleister.

Liedenbaum laat er badhokjes plaatsen en verkoopt tijdens warme zomers heel wat entreekaartjes aan Bornse badgasten. In 1934 krijgt hij een officiële vergunning om ze in zijn zwembassin te laten zwemmen, maar wel op voorwaarde dat er een rieten afscheiding komt en er een reddingsboei hangt.

Gemengd zwemmen is verboden. Zo gaat dat in die tijd.

Het bad (100 bij 50 meter) krijgt de naam Heidelberg, net als de zwem- en waterpolovereniging die hier zijn thuisbasis heeft. De gemeente neemt de zweminrichting in 1955 over en ruim twintig jaar later komt er een nieuw complex met buiten- en binnenbaden.

Theehuis Heidelberg wordt dan een pannenkoekenrestaurant, terwijl de zwemclub verder gaat als ‘WS Twente’. Alleen de wijknaam ‘Heidelberg’ op de plek van het gesloopte buitenbad herinnert nog aan het verleden.

Met dank aan Heemkunde Borne.