Fietsen door eeuwen van veranderingen
‘Ons landschap verbindt ons met onze voorouders’
- Leestijd 4 min
- Gelezen 26 keer
Met een beetje geluk voel je de trappers bijna niet als je een gebied uitfietst met horst, haar of esch in de naam. Zeker als je de afslag naar een broek, mars of maten neemt. Die oude veldnamen verwijzen namelijk naar wat hoger én lager geleden gebieden. De Landschapsbiografie Sallandse Heuvelrug & Twents Reggedal zit vol met dat soort weetjes. Drie fietsroutes leiden je door een ‘verdwenen landschap’.
Sallandse Heuvelrug & Twents Reggedal is een afwisselend gebied, met in het midden het unieke natuurgebied ‘Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug’. Bomenrijen, sloten, houtwallen, heuvels, akkers, dorpen, landgoederen en wegen; ze behoren allemaal tot het landschap dat door de natuur en vooral door de mens is gevormd. Het is een schitterend gebied met veel meer samenhang dan je op het eerste gezicht zou denken.
Martijn Horst en Niels Oosterbaan van Landschap Overijssel schreven de landschapsbiografie. Ze laten in drie tijdsvensters zien wat er sinds de voorlaatste ijstijd in het Twentse en Sallandse landschap is veranderd én behouden. Speciale aandacht is er voor streekproducten. Waar Salland tegenwoordig een aspergeparadijs is, oogsten boeren vroeger bijvoorbeeld boekweit.
Het ontstaan van het landschap
Zo’n 150.000 jaar geleden schoof een grote ijsmassa over het gebied en duwde de grond opzij: alsof je je duim in natte klei duwt. Op die manier ontstonden 16 ‘bergen’, zoals de Holterberg, de Noetselerberg, de Lemelerberg, de Luttenberg, de Markelose berg en de ‘rug’ bij Hoge Hexel. Na het smelten van het ijs ontstond in de laagte tussen de heuvels, een zogenaamd tongbekken, de voorloper van de rivier de Regge en de natte veengebieden zoals het Wierdense Veld.
Het Middeleeuwse dorpslandschap
Onze voorouders reageerden op dit landschap. Eerst door in de prehistorie bovenop de heuvels te gaan wonen. We kunnen nu nog hun oude (raat)akkers en grafheuvels terugvinden. Later werden de 32 verschillende dorpen en buurtschappen gesticht. Iedere buurtschap kreeg een gedeelte van de hoge en lage gronden. Holten, Haarle, Noetsele,Hellendoorn en Dammarkte legden hun claim op de Sallandse Heuvelrug. Archem en Lemele op de Lemelerberg. Zeese en Besthmen op de Besthmenerberg en Notter en Zuna op de gronden langs de Regge. Strakke lijnen verdeelden het landschap in 32 buurtschappen. Verdeeld, maar toch onderling verbonden met een gezamenlijke identiteit.
Het Moderne landschap
Gedurende de 19e eeuw tot nu is er wederom een hele landschappelijke omslag. Door allerlei technologische ontwikkelingen en de opheffing van de markegronden veranderde het landschap weer ingrijpend. De ontginning van de woeste gronden kwam op gang, de Regge werd gekanaliseerd om de Regge bevaarbaar te maken. Er ontstond een landgoederen zone langs de Regge en als grootste verandering de ruilverkaveling in het gebied.
We starten met een ‘organisch’ gevormd landschap en eindigend met een rationaal landschap met strakke rechte lijnen. Veranderingen zijn dus van alle tijden. Niet erg ook, zegt Martijn Horst. Toch hoopt hij dat de Landschapsbiografie bijdraagt aan de herkenbaarheid van de Sallandse Heuvelrug en het Twentse Reggedal. “Ons landschap is wat ons verbindt met onze voorouders. Zij werkten duizend jaar geleden op dezelfde grond als wij. Ik vind het mooi dat akkers akkers en graslanden graslanden blijven. Dan behoud je het karakter van ons gebied.”
Het verhaal van de landschapsbiografie laat je begrijpen wat de samenhang in het landschap is. Wil je meer weten? Fiets dan één van de routes uit de serie ‘Het Verdwenen Landschap’ en ontdek de vlogs en de blogs van Martijn Horst die je meer vertelt over het veranderde landschap.
Fiets de complete route van het verdwenen landschap
