Hilligenpad - bezinningsroute

Op deze route maak je kennis met 50 bezinningspunten in het landschap; plekken die te maken hebben met (bij)geloof van mensen door de eeuwen heen. De wandelgids met verhalen over de bezinningspunten, is helaas uitverkocht. Naar verwachting verschijnt een 2e druk in de tweede helft van 2022.

Start bezinningsroute

Zo, daar ben je dan echt begonnen aan je pelgrimstocht. In je leven zet je vaak stappen op een nieuwe weg. Die gaan soms samen met een onwennig zoeken, misschien ook met moed en vertrouwen in een voorspoedige reis. Hoe is dat voor jou?

Bezinningspunten

Op deze route maak je kennis met 50 bezinningspunten in het landschap; plekken die te maken hebben met geloof en bijgeloof van mensen door de eeuwen heen. Als je wilt, kun je bij elk punt even stilstaan om te ervaren wat een bepaalde plek met je doet. Misschien levert het inspiratie op of rust.

Visserije

Via het doorsteekje kom je bij de 'visserije'. Tot ver in de 20e eeuw leefden katholieken volgens een vast patroon. Zo vastten zij elke vrijdag en aten dan geen vlees. Vrijdag werd 'visdag' en de vis werd o.a. gevangen in deze 'visserije'. Heb jij een vast patroon dat jou houvast geeft?

Marketing op paaltje ontbreekt: hier rechtsaf.

Heilig huisje

Bij dit Hilligen Huesken - Twents voor heilig huisje - zoeken mensen al eeuwenlang bezinning en rust. Hier hebben onze voorouders hun heiligen vereerd en hun angsten, dromen en twijfels aan het hogere toevertrouwd.

Germaanse natuurgoden

Al voordat het Hilligen Huesken werd gebouwd, kwamen streekbewoners hier naartoe om hun Germaanse natuurgoden te aanbidden.

Heilige plekken?

Zijn er plekken die voor jou heilig zijn? Of die binnen jouw familie een belangrijke rol spelen? Sommige mensen hebben niets met vaste plekken. Zij houden juist van reizen en vinden onderweg inspiratie.

Ga hier rechts, als je langs de essen (met in de zomer koeien) wilt lopen.

Erve De Kuper

Je staat hier bij Erve De Kuper, gebouwd in 1865 (zie muurankers voorgevel). In de 16e eeuw was dit een pachtboerderij van het Agnesklooster, een middeleeuws vrouwenklooster. De pacht bestond uit graan, turf, geriefhout en diensten.

Kloosterpad

Elk jaar op 1 november, de feestdag van Sint Maarten, brachten de boeren hun graan naar het klooster, via - je raadt het al - het Kloosterpad. Een letterlijke verbinding dus, tussen het platteland en het religieuze leven, in Twente altijd nauw met elkaar verwerven.

Christusbeeld

Als je het doorsteekje volgt tot aan het einde van het pad, kom je bij een Christusbeeld. Het staat op een mooi punt; aan de rand van het bos met uitzicht op de akkers.

Verdediging

Hier zie je een zogenaamde 'landweer' of wel 'verdedigingswerk'. Middeleeuwers gebruikten vaak aarden wallen met een doornenhaag en een gracht of sloot; de natuur als verdediging. De meeste landweren zijn uit het landschap verdwenen, deze is in 2015 in ere hersteld.

Veilig

Met een landweer wilde men rovers en plunderaars tegenhouden. Achter de wal voelde men zich veilig. Vaak deed de verdedigingswal ook dienst als grens. Er zijn in het landschap veel grenzen. De grens tussen dorp en buitengebied, tussen bos en weiland of tussen droog en nat gebied.

Grenzen

Grenzen geven een verschil aan. Hoe voelt het voor jou als je een grens in het landschap ziet? Grenzen bepalen je identiteit. Ben jij je bewust van jouw grenzen en ga je er wel eens overheen? Wat helpt jou om je grenzen te bewaken?

Mariakapel

Deze Mariakapel is in 1948 gebouwd uit dankbaarheid dat dit gebied de Tweede Wereldoorlog bijna ongeschonden heeft doorstaan. Op de gedenksteen staat: 'Uit dankbaarheid, de bewoners van Z.B. (Zuid-Berghuizen) Z.L. (Zuid De Lutte) 1948'.

Mooie plek

De kapel staat op een mooie plek. Een speciale werkgroep doet het onderhoud en heeft een pleintje gemaakt en banken geplaatst. Die zijn er niet alleen om je ontspannen tot Maria te richten, maar worden ook gebruikt voor eucharistievieringen.

Oefenen van dankbaarheid

Het woord 'eucharistie' komt van het Griekse werkwoord 'eucharistein' dat 'dankzeggen' betekent. Uit onderzoek blijkt dat het oefenen van dankbaarheid ons gezonder, gelukkiger én socialer kan maken. Waar ben jij dankbaar voor?

Grens

Je staat op een punt waar al veel mensen hulp van boven hebben ingeroepen. Vroegere bewoners kenden deze steen namelijk bovennatuurlijke krachten toe. De steen markeerde de grens tussen De Lutte en Zuid-Berghuizen. Hij was niet alleen een fysiek markeringspunt, maar ook een soort mentale barrière.

Inrichting landschap

De Duivelssteen laat mooi zien hoe mensen lange tijd met de inrichting van het landschap omgingen. In de middeleeuwen werd het Twentse platteland verdeeld in markegronden: gezamenlijke boerenakkers en weilanden. De gronden werden gemarkeerd met bomen en grote stenen.

Oor van de duivel

De steen dankt zijn naam aan de vorm: de bovenkant lijkt op het oor van de duivel. Dat de steen mystieke krachten bevat, staat volgens de plaatselijke bevolking vast. 's Avonds passert bijna niemand de steen onopgemerkt.. Mooi dat jij er nu ook even bij stil staat.

Boerskotten

In het Twentse landschap komen veel landkruisen voor. Ze zijn vaak een uiting van geloof, maar soms verwijzen ze naar een gebeurtenis. Op het hoogste punt van landgoed Boerskotten vind je een bijzonder landkruis: hier komen geloof en geschiedenis samen.

Dank

Dit landkruis is namelijk in 1946 geplaatst in opdracht van mevrouw Baurichter-Essink uit Oldenzaal. Hiermee bedankte ze God dat haar gezin en buren de oorlog goed hebben doorstaan. Het landkruis is op 15 juli 1946 ingezegend tijdens het patroonsfeest van St Plechelmus.

Bezinning

Tegenwoordig is het landkruis vooral een plaats voor rust en bezinning. Is er iets dat jou zo dankbaar maakt dat je er wel een landkruis voor zou willen plaatsen? Hoe en met wie zou je het dan willen ‘inzegenen’?

Plechelmus

Plechelmus was een Ierse monnik die als missionaris naar Nederland kwam om mensen te bekeren tot het christendom. Zo ook in het Twentse Oldenzaal, waar hij rond 765 op deze plek een kerk bouwde.

Patroonsfeest

In de 12e eeuw werd het gebouw vervangen door de huidige basiliek. De relieken van het hoofd van Plechelmus zijn tot op de dag van vandaag bewaard gebleven en worden nog elk jaar op 15 juli tijdens het patroonsfeest opgesteld bij het altaar.

Verjoardag

Elk jaar komen pelgrims uit heel Nederland hier naartoe om de beschermheilige van Oldenzaal te eren tijdens de Plechelmusprocessie. En ook voor de inwoners van Oldenzaal is er een tweedaags feest om zijn 'verjoardag' te vieren.

Mariakapel

De Mariakapel aan de voet van de Tankenberg is in 1948 opgericht, enerzijds uit dankbaarheid omdat Oldenzaal bijna ongeschonden uit de oorlog was gekomen, anderzijds ter herdenking van de oorlogsslachtoffers Johan H. Engelbertink, mr. Joan Gelderman en G.J. Wolbert.

Bron Tankenberg

Op de Tankenberg ontspringen verschillende bronnen. Het bordje op het hek met de tekst 'Kraenke' is een verwijzing naar die bronnen. Kraenke is namelijk Twents voor kraan. Voor wie wil begrijpen waarom hier bronnen ontspringen, hieronder wat informatie over de geologie:

Stuwwal

De Tankenberg ontstond tijdens de één na laatste ijstijd (200.000 jaar geleden) toen een ijsmassa grote hoeveelheden zand, klei, keien en leem tot een stuwwal bij elkaar drukte. De gletsjers zorgden er ook voor dat aardlagen schuin op elkaar kwamen te liggen.

Verschillende lagen

Hierdoor ligt op sommige plekken zeeklei of keileem aan de oppervlakte terwijl op andere plekke zand of grind de bovenlaag vormt. Door dit verschil in waterdoorlatende lagen kan het water ook op hogere plekken aan de oppervlakte komen. Zo komt het dat hier bronnen uit de bodem komen.

Door droogte en een defecte put, stroomt er op dit moment geen water uit het kraenke. Ook is het bekken onder het kraantje ontvreemd. Landschap Overijssel gaat put en kraan herstellen, zodat je hier binnenkort weer (heilzaam!) water uit de bron kunt drinken.

Koepel van Tanfana

Het verhaal gaat dat hier aan het begin van de jaartelling een tempel stond, gewijd aan de Germaanse vruchtbaarheidsgodin Tanfana. In de koepel vind je een tekst van de Romeinse geschiedschrijver Tacitus, die verwijst naar de verwoesting van het heiligdom van Tanfana in het jaar 14 na Chr.

'Krachtplaats'

Over de Tankenberg wordt gezegd dat het een 'krachtplaats' is; een plek waar leylijnen of aarde-energiebanen lopen. Vroegere bewoners kozen krachtplaatsen uit voor hun heiligdommen en rituelen. In de Germaanse tijd wendde men zich tot Tanfana voor overvloed en vruchtbaarheid. Voel jij hier energie?

Hoogste punt

De Tankenberg is met 81,8m het hoogste punt van Overijssel. Bij helder weer kun je tot ver in Duitsland kijken. Tijdens het Tertiair was Twente grotendeels zeebodem. Hiernaar verwijst de dichtregel van J. Weeling (onder de koepel): 'hier golfde eens de zee, waar nu de akkers tieren.'

Landgoed Egheria

'De kleine hel' is een klein ravijn waarin water uit een bron van Tanfana stroomt. De kleine hel doorklieft Landgoed Egheria, een gebied van sagen en legenden met bovendien prachtige uitzichten; op heldere dagen kun je tot Duitsland kijken.

Domineesbult

Al zo’n 200 jaar beklimmen mensen deze 75-meter-hoge bult op de flank van de Tankenberg en genieten er van de rust. Waarschijnlijk is deze bult aangelegd op initiatief Dominee Palthe (1767-1845). Hiermee hielp hij mensen aan het werk en hij creëerde zo een plek voor ontspanning.

Achterom kijken en loslaten

Vanaf deze plek kun je genieten van het uitzicht. Als je achterom kijkt, zie je de weg die je hebt afgelegd of wel wat al voorbij is. Sommige gebeurtenissen die al voorbij zijn, kunnen je nog steeds bezighouden. Wat wil je loslaten en wat is waardevol in je leven? Wat houdt je tegen om los te laten?

Preakstool

Deze preekstoel ontstond bij toeval rond 1900, toen een opgeworpen hoop aarde bij de verbouwing van buitengoed Kruisselt mooi uitzicht bood over de omgeving. Het werd een populair uitzichtpunt. Bij mooi weer kun je kilometers ver kijken richting van De Lutte, Slot Bentheim en het Duitse Gildehaus.

Kerkpad

Vroeger waren er niet zo veel verharde wegen als nu. Lokale verbindingen waren vooral onverhard, smal en ongeschikt voor groot of snel verkeer. De paden liepen over de velden en door de weilanden.

Gebaande paden

's Zondags liep men vanuit de boerderijen in de omgeving dwars door de weilanden naar de kerk. Door telkens dezelfde route te nemen, ontstaat vanzelf een pad; in dit geval het Lutterkerkpad. Neem jij graag telkens hetzelfde pad? Wat doet het met je als je eens van je vaste route afwijkt?

Kerkenbos

Als je in Google Maps boven De Lutte hangt, valt de ‘groene pacman’ middenin het dorp op: het Kerkenbos, vlak achter de Plechelmuskerk. Het bos is lange tijd een bedevaartsoord geweest voor lokale bewoners. Nu is er een uitkijkpunt, speeltuin en een bezinningsplek. Tijd om even stil te staan?

Perspectief

Je kunt het landschap gebruiken om verschillende perspectieven te zien. Ga eens op een bankje zitten en kijk naar een uitzicht dat jij mooi vindt. Prent het in je hoofd of maak een tekening of foto. Doe je ogen dicht en draai je dan een halve slag om en kijk weer. Wat zie je en wat voel je?

Oefening

Veranderen van perspectief gaat niet zomaar. Een oefening: neem een situatie en denk aan jouw perspectief. Bedenk dan een nieuw perspectief. Bijvoorbeeld: stel dat ik dit een jaar eerder had gedaan; of stel dat mijn moeder erbij was; of..

Teken van boven

Krijg jij wel eens een teken ‘van boven’? Een teken dat aangeeft dat je iets wel of juist niet moet doen? Bijvoorbeeld een zwarte kater die oversteekt.. Het is heel menselijk om bepaalde signalen te zien als voorbode van voor- of tegenspoed.

Hellehond

Zo schrokken bewoners van deze streek vroeger als ze het gejank van een zwarte hond hoorden: de ‘hellehond’. Als hij op je erf kwam, zou er iemand overlijden.. Deze overtuiging vindt zijn oorsprong in de Germaanse mythologie, waarin hellehonden optrokken met de godin van het dodenrijk.

Sproakstee

Sproakstee: een oud Twents woord voor vergaderplek. Die is nu hopelijk ergens ver weg in je gedachten. Toch is het interessant om te beseffen dat vergaderen van alle tijden is. Hier zie je hoe dat er in de middeleeuwen in de Lutter Marke aan toe ging.

In het midden

Waarom zou de voorzitter in het midden hebben gezeten? Welk effect kan dat hebben op de vergadering en de besluitvorming? Zouden we daar in de 21e eeuw nog iets van kunnen leren?

Doodstraf

De vergaderingen van de Sproakstee die je net passeerde, waren niet vrijblijvend. Soms sprak de 'boerrigter' de doodstraf uit. En voor die straf werd een galg gebruikt. Je bevindt je dus op een lugubere plek..

Loabult

Deze galg staat op de 'Loabult', letterlijk 'hoogte met bos'. Tot enkele eeuwen terug werden hier doodvonnissen voltrokken. De terdoodveroordeelden bleven soms dagenlang hangen, om voorbijgangers te waarschuwen op het rechte pad te blijven!

Reconstructie

Ter herinnering aan deze macabere plek, is in 2014 een reconstructie van de galg geplaatst. Misschien opnieuw een aanmoediging om het juiste pad te bewandelen?

Grote hel

De 'grote hel' was ooit een oude handelsroute van Bentheim naar Oldenzaal, die liep door het beekravijn. Benieuwd naar het verhaal achter deze naam? Het staat mooi beschreven in de wandelgids 'Het Hilligenpad - Zwerven door Twente'.

Heuvels

Dankzij de voorlaatste ijstijd, 200.000 tot 130.000 jaar geleden, kent Twente een heuvelachtig landschap met mooie uitzichtpunten. Op veel van die punten werden uitkijktorens gebouwd, zodat je van grote hoogte ver kon kijken.

Uitzicht

De uitzichttoren op de Paasberg heette 'Belvedère', ofwel: mooi uitzicht. De resten van de toren zijn nog zichtbaar. Zoek maar eens naar 4 bemoste poeren, de voeten van de toren. Daarnaast staat een bankje; bij helder weer kun je Nordhorn en de verre omgeving zien.

Voormalig wachthuisje

Dit wachthuisje staat langs de voormalige tramlijn van Oldenzaal naar Denekamp. De trambaan liep over het grondgebied van de familie Palthe. De familie bedong een eigen halte - 'Volthe'- en hiervan werd door de Juffers Palthe gretig gebruik gemaakt.

Gerestaureerd

Nadat de lijn was opgeheven, heeft een boer het huisje als varkenshok en kookplek in gebruik genomen. Inmiddels heeft Landschap Overijssel het huisje gerestaureerd; wandelaars gebruiken het nu als rust- of schuilplaats.

Het Everloo

Je staat hier op landgoed Het Everloo, eeuwenlang in handen van rijke Twentse families en nu van Natuurmonumenten. Het bouwhuis is mooi bewaard gebleven en heeft karakteristieke elementen zoals de Bentheimer zandstenen vloer, de voerbak voor de paarden en de grote niendeuren.

Kasteel

Ooit stond hier een kasteeltje. Meer over de geschiedenis van de gebouwen en de bewoners vind je in de wandelgids 'Het Hilligenpad - Zwerven door Twente'.

Landkruisen

Loop je deze bezinningsroute 'volgens het boekje'? M.a.w. wandel je de vijf routedelen in de volgorde zoals beschreven in de wandelgids? Dan sluit je vandaag jouw tweede wandeldag af en met twee landkruisen, beide ingewijd in 1938.

Stilstaan

Net als het Mariakapelletje aan het begin van de dag, zijn de landkruisen plekken waar katholieke Twentenaren de dagelijkse sleur onderbraken en stilstonden bij hun geloof.Het zijn plekken van bezinning, een moment om jezelf even in contact te stellen met ‘het hogere’.

Luwte

Wat geeft jou een korte, prettige onderbreking van de dagelijkse sleur? Dat hoeft natuurlijk geen landkruis te zijn, maar kan een beeldje zijn waar je graag naar kijkt of een kop thee. En zijn er ook plekken in de luwte die jij graag opzoekt voor bezinning, een moment voor jezelf?

Middeleeuwse burcht

Deze derde pelgrimsdag begin je op een markante, maar nog mysterieuze locatie, uit de Twentse geschiedenis. Verscholen in de bossen zie je misschien resten van een middeleeuwse burcht, de Hunenborg. Wetenschappers dateren de burcht voorzichtig zo rond 1150.

Archeologisch onderzoek

Archeologisch onderzoek laat zien dat dit mogelijk resten zijn van een van de oudste kastelen van Nederland. Eind 2015 is Landschap Overijssel nieuw archeologisch onderzoek gestart om meer te weten te komen over de burcht.

Mysterieus

Bijzonder is in ieder geval dat het waarschijnlijk om een vroegmiddeleeuws kasteel gaat, waar nooit iets anders overheen gebouwd is. Maar er is nog veel onbekend over de geschiedenis; een mysterieuze plek...

Marketing op paaltje ontbreekt: hier linksaf.

Landkruis op 'n Boaken

Hier aan de voet van de Zonneberg in Agelo staat het landkruis op ’n Boaken. In 1738 werd de Ageler Es getroffen door hevig onweer; de hele oogst ging verloren. De boeren waren ervan overtuigd dat God hen strafte voor hun gebrek aan naastenliefde.

'Brooduitdeling nieuwe stijl'

Daarom werd vanaf 1739 jaarlijks een gebedsdienst gehouden bij 'n Boaken met brooduitdeling voor de armen. In 1955 bleek dat er geen animo meer was voor deze traditie en kwam men stapte over op een ‘brooduitdeling nieuwe stijl’; voortaan werd geld ingezameld voor het goede doel.

Tradities

Frappant hoe zo’n gewoonte jaar in jaar uit wordt doorgegeven aan familieleden en daardoor blijft bestaan. Is er in jouw familie of woonplaats zo’n oude traditie? En in hoeverre is dat waardevol om eigen door te geven?

Vloggeln

De brooduitdeling na het onweer in 1738 is in vergelijking met het ‘vlöggeln’ een belangrijke paastraditie voor Ootmarsum. Eerste Paasdag begint met een rondgang om de katholieke kerk door de Poaskearls (de paaskerels). Acht katholieke, vrijgezelle mannen dragen een beige regenjas met gleufhoed.

Brandstapel

Gezamenlijk zingen ze paasliederen. Later in de middag begint het daadwerkelijke vlöggeln: bewoners – en vaak ook veel toeristen – komen bijeen bij de boaken, de brandstapel op de Paaskamp. De Poaskeals, arriveren en lopen om de boaken, geven elkaar een hand en lopen al zingend richting centrum.

Verrijzenis

Bij het eindpunt op het marktplein worden de kinderen driemaal opgetild, waarbij driemaal ‘hoera’ wordt geroepen. Dit optillen symboliseert de verrijzenis van Jezus Christus. Later op de avond wordt het paasvuur aangestoken

Oriënteertafel Kuiperberg

De oriënteertafel op de Kuiperberg werd met het oog op het opkomend toerisme in 1922 door de ANWB aangelegd. Landschap Overijssel restaureerde de tafel i.s.m. Monumentenwacht. Ook zijn bomen en struiken weggehaald, zodat er weer volop uitzicht is vanaf de Kuiperberg.

Joodse begraafplaats uit 1786

Naast de oriëntatietafel bevindt zich een joodse begraafplaats uit 1786. De joodse gemeenschap in Ootmarsum is nooit echt groot geweest, maar haar begraafplaats is nog steeds aanwezig. Dit komt doordat de wetten van het jodendom voorschrijven dat joodse begraafplaatsen niet geruimd mogen worden.

Terugblik

Hier op de berg kun je mooi terugkijken op de kilometers die je achter je hebt liggen. Ben jij iemand die vaak terugblikt? Of kijk je liever vooruit, naar wat nog komen gaat? Je kunt ook proberen je aandacht helemaal op het 'nu' te richten, bijvoorbeeld door aandachtig te kijken, ruiken of proeven.

Camping 'bij de bronnen' Wittebergweg 16-18 in Nutter 0541-291570 info@campingbijdebronnen.nl

Openingstijden café/restaurant eind mrt t/m sep: vrijdag en zaterdag vanaf 13:00, zondag van 10:00 tot 20:30 Wittebergweg 9 7637 PM Ootmarsum info@dewitteberg.nl 31 (0)541291605

Twentsch Geluk: een mobiel restaurantje in natuurgebied Springendal met zo veel mogelijk streekeigen, biologische en fair trade-producten uit Vasse en omgeving. Openingstijden: in het hoogseizoen vrijwel dagelijks van 11.00 uur – 17.00 uur, daarbuiten op zaterdag en zondag van 11.00 uur – 17.00 uur (m.u.v. extreem slecht weer). U kunt checken of Twentsch Geluk open is via: T 06-29025889 of info@twentschgeluk.nl

Höllweg

Vroeger waren er speciale wegen om overledenen naar het kerkhof te brengen, de 'dodenwegen'. De naam Höllweg was zo'n dodenweg (höll is Twents voor hel).

Leylijnen

Vaak zijn deze wegen kaarsrecht, misschien omdat men de overledenen zo snel mogelijk naar de begraafplaats wilde vervoeren. Een meer spiritueel verhaal is dat dodenwegen zich zouden bevinden op 'leylijnen': onzichtbare, rechte lijnen die punten van geografische belang met elkaar verbinden.

Energiebanen?

Tegenwoordig worden leylijnen ook beschouwd als energiebanen die spirituele krachtcentra met elkaar verbinden. Er zou een bijzondere kracht vanuit gaan, die ervoor zorgt dat je bijzondere dingen waarneemt en extra energie hebt. Oude offerplaatsen of heiligdommen bevinden zich vaak op leylijnen.

Bewandel de Höllweg en begeef je op de weg waarop onze voorouders hun laatste tocht maakten. Ervaar jij een energetische of spirituele kracht op deze weg?

Grafheuvels

Het Vassergrafveld is het bekendste grafheuvelveld van Nederland. Dit rijksmonument bestaat uit 20 grafheuvels die stammen uit de periode van 3000 - 7000 jaar geleden.

Droge voeten

Dat komt omdat dit natuurgebied een van de eerste vestigingsplaatsen in Twente was. Droge voeten door de hoge ligging en altijd bronwater - dat maakte dit gebied al in de Steentijd aantrekkelijk voor bewoning.

Raatakkers

Tijdens archeologisch onderzoek zijn 'raatakkers' (celtic fields) teruggevonden: kleine, rechthoekige akkers van circa 30 bij 40 meter, omgeven door aarden wallen. Tijdens de ijzertijd verbouwden boeren er graan zoals spelt. Met het blote oog zijn de raatakkers onzichtbaar.

Pletkoel

Het verhaal gaat dat in de 16e eeuw bij het meertje op de Vasserheide een priester uit Ootmarsum is vermoord: zijn schedel werd ingeslagen. Daar heeft dit intieme bosvennetje zijn namen aan te danken. Het hoofd van de priester werd ‘geplet’ en koel betekent kuil: Pletkoel.

Boerenknecht

Er was eens een boerenknecht, Kaps. Hij leefde niet erg gelovig en moest dat volgens een oude legende met zijn leven bekopen. Hij is in dit gebied begraven en werd zo de naamgever van de Kapsweg en het omringende Kapsveld.

Wijsheid

Zo sluiten we deze derde pelgrimsdag af met een van de oude legendes die deze streek rijk is. Net als sprookjes dragen ze vaak een les of diepere wijsheid in zich. Welke verhalen raken jou en waarom? En welke verhalen zou je willen doorvertellen aan volgende generaties?

Dr. Schaepmanmonument

Boven op de Tubbergse Esch staat het standbeeld van Mgr. Dr. Schaepman. Het standbeeld, een van de grootste van Nederland, is een ontwerp van de kunstenaar August Falise en is onthuld op 11 augustus 1927. Op de sokkel zie je Schaepmans motto: ‘Credo, pugno’, ofwel ‘Ik geloof, ik strijd’.

Katholieke emancipatie

Schaepman werd in 1844 in Tubbergen geboren. Hij was niet alleen priester maar ook dichter en politicus. Schaepman speelde een doorslaggevende rol in de katholieke emancipatie en zette zich o.a. in voor het algemene mannen- en vrouwenkiesrecht.

De Kroezeboom

Je bent onderweg al landkruisen en stenen tegengekomen die de grens aangaven van verschillende markegronden. Hier zie je een eik van zo’n 500 jaar oud die ook dienst deed als grenspost. Daarom heet hij een Kroezeboom, dat verwijst naar ‘kruisboom’ of ‘loakboom’ (‘loak’ is Twents voor grens).

Kapel

In de 16e en 17e eeuw stond hier ook een 'hilligen huesken' (veldkapelletje). In die periode hielden katholieken onder deze Kroezeboom hun diensten, nadat ze uit hun eigen kerk verdreven waren door de protestanten. De kapel die je nu ziet, dateert van 1944.

Energiebanen?

Nog altijd is de Kroezeboom een plek waar omwonenden bijeenkomsten organiseren. Bijzonder hoe mensen al eeuwenlang samenkomen op dezelfde plek en er verbinding zoeken met het hogere. Zou het zijn omdat op deze plek maar liefst 37 zogenaamde ‘leylijnen’ of energiebanen samenkomen? Wat geloof jij?

Monnikenbraak

Je kijkt hier vooral naar iets dat er niet is. Er waren ooit serieuze plannen om op Monnikenbraak een klooster voor de orde der kartuizers te stichten, maar dit is nooit gerealiseerd. In de middeleeuwen hebben er trouwens wel degelijk monniken op de Monnikenbraak gewoond.

Kartuizers

Ben je geïnteresseerd in het verhaal van de kartuizers en hun streven naar stilte en eenzaamheid? Je leest er meer over in het boekje 'Hilligenpad, Zwerven door Twente'.

Protestants

Zoals je inmiddels wel hebt gemerkt, is het katholicisme sterk in Twente verankerd. Je bevindt je hier echter op een uitzonderlijke locatie: ’t Stift is namelijk sinds 1626, sinds de reformatie, protestants.

Rijksmonument

’t Stift kent een rijke historie, met religieuze en adellijke ingrediënten en is tegenwoordig een beschermd dorpsgezicht en rijksmonument.

Restaurant Stiftschuur is open voor lunch (vanaf 11.00 uur) en diner van dinsdag tm zondag.

Landlopers begraafplaats

Ooit werden op deze plek landlopers begraven. Deze 'zwervers' waren niet katholiek en werden daarom begraven in ongewijde grond. Het zwerverskerkhofje heeft dienstgedaan van 1899 tot circa 1935.

Contouren dodenhuisje

Op de begraafplaats stond vroeger een stenen dodenhuisje met daarin een tafel op schragen om de overledene op te leggen. Van dit lijkhuisje zijn alleen de fundamenten bewaard gebleven. Ook de rest van de begraafplaats was sterk verwaarloosd.

Herstel dodenhuisje

Inmiddels zijn de fundamenten van het voormalig dodenhuisje blootgelegd en gedeeltelijk opgemetseld. Ook is de beplanting uitgedund zodat de begraafplaats weer herkenbaar en toegankelijk is voor bezoekers.

Wannenlappers Sien

Uit archieven blijkt dat hier circa 7 personen begraven liggen. O.a. Johannes Lamans, zoon van een rondtrekkende moeder en van beroep goochelaar. En ‘Wannenlappers Sien’, een rondtrekkende wannenlapster die met een handkar kapotte wannen die bij boeren ophaalde.

Herstel van het dodenhuisje kwam tot stand via het project 'herstel klein Twents Erfgoed', vrijwilligers en met financiële steun van NPL, provincie Overijssel en PBCF.

Kerkepad

Loop jij deze bezinningsroute in de volgorde zoals beschreven in de wandelgids 'Het Hilligenpad - Zwerven door Twente'? Dan is voor jou vandaag de laatste pelgrimsdag begonnen. We starten dit laatste deel van de route op een eeuwenoud kerkepad.

Rij bomen

Kerkepaden vormden vroeger de directe verbinding tussen boerderij en kerk, dwars door weilanden en akkers. Een deel van het oude kerkepad van Saasveld kun je nog herkennen aan de oude, dubbele rij bomen vanaf boerderij ‘Oold Daggel’ aan de Zomerdijk richting de kerk van Saasveld.

Slot Saterslo

Op de plek van de huidige Plechelmuskerk stond ooit het slot Saterslo. Het slot werd in de vroege middeleeuwen gebouwd voor landheer Jacob van Saterslo, als bedankje voor zijn deelname aan de kruistocht in 1099. Het kasteel raakte in verval en werd in 1818 gesloopt.

Overblijfselen

Van het oorspronkelijke slot is bijna niets meer over; alleen de slotgracht is nog te zien en in de tuin van de kerk vind je nog een paar bouwdelen uit de middeleeuwen.

Als je dit pad links volgt, loop je langs een deel van de oorspronkelijke slotgracht van kasteel Saterslo. NB het pad volgt slechts de helft van de gracht; je kunt niet helemaal rond lopen.

Molenven

Het Molenven is het oudste, beschermde natuurgebied van Twente. Doordat het al ruim honderd jaar met rust wordt gelaten, krijgt de natuur er de kans om in oorspronkelijke staat terug te keren

Veenmos

Bijzonder is dat de bomen nu wortelen op dikke kussens van veenmos. Het water is kalkrijk, waardoor er ongewone planten bloeien, zoals de waterviolier. Als je hier in mei of juni bent, moet je maar eens kijken naar haar prachtige wit-lilagele bloemen.

Inspiratie

De natuur is voor veel mensen een inspiratiebron. De natuur is rustgevend, oordeelloos en biedt ruimte. In de natuur kom je makkelijk bij jezelf. Wat inspireert jou tijdens de wandeling? En in het dagelijks leven? Weet je waarom? Wat kan jou helpen om geïnspireerd te blijven?

Verhalen naspelen

Hoe zorg je ervoor dat je de harten van anderen bereikt? Toen mensen nog niet konden lezen en schrijven, deed men dat o.a. door elkaar verhalen te vertellen en na te spelen. Die tactiek werd ook door de kerk bewust ingezet, zoals hier in de levende kerststal van Hertme.

Kerstverhaal

Op 2e Kerstdag hoor je hier de geruststellende klanken van de midwinterhoornblazers en wordt het kerstverhaal nagespeeld met levensgrote beelden en levende dieren. Zo blijft het verhaal van de komst van Jezus een hele beleving. Gebruik jij ook verhalen om de harten van anderen te raken?

The Passion

Sinds 2011 wordt The Passion jaarlijks live op televisie uitgezonden. Het programma doet elk jaar weer stof opwaaien; oude gelovigen vinden het een kitscherig spektakel. Toch zou je het ook kunnen zien als de logische, hedendaagse variant van de passiespelen.

Pastoor

Hier in Hertme werden de passiespelen al in jaren vijftig opgevoerd. En dat is te danken aan pastoor Veeger – de man die ook de levende kerststal introduceerde.

Spookhuis

Zowel de historie als de toekomst van het Spookhuis roepen vragen op. We weten niet precies wanneer het gebouwd is of welke functie het had. Naar verluidt hebben hier in de zeventiende eeuw verboden kerkdiensten plaatsgevonden.

Verval

In 1788 verloor het huis zijn kerkelijke functie door de komst van de Waterstaatskerk in De Kolk. Het werd vervolgens door verschillende mensen bewoond. Kunstschilder Johan Tibbe (1875-1926) gebruikte het als atelier. Uiteindelijk kwam het huis leeg te staan waardoor het in verval raakte.

Weleveld

Hof te Weleveld was een van de machtigste havezaten uit de omgeving. Het stond op een strategische plek: op het snijpunt van de Bornse beek en een van de weinige goed begaanbare oost-west-wegen door Twente.

Haast

‘Festina lente’. Deze inscriptie stond ooit op kasteel Hof te Weleveld, dat hier stond. Het betekent ‘haast u langzaam’. Wanneer heb jij je voor het laatst gehaast? En wat zou er gebeuren als je juist dan je tempo verlaagt?

Toverkol

Bij deze schuur stond het huis van de toverkol, waar men vroeger naar toe ging om raad te vragen. De legende zegt dat er een roofridder genaamd Henzo van Saterslo op brute wijze is beroofd en vermoord en nooit meer weergevonden is.

Opgeknapt

Het huidige schuurtje is gebouwd met de restanten van het oorspronkelijke hutje van de toverkol, dat bij de linde heeft gestaan. De schuur is recent in opdracht van Landschap Overijssel opgeknapt.

Woorden

De moeder van de huidige eigenaar heeft mooie woorden voor deze bezinningsplek: ‘Door hier een rustmoment te creëren, kunnen mensen die zoekende zijn energie opdoen voor de reis naar zelfbewustzijn, zelfontdekking en ten slotte zelfverwerkelijking.

Een ieder van ons dolt schijnbaar verloren door een eindeloze woestijn om ten slotte die plek te bereiken waar ook het hart zich bevindt.’

Sortimentstuin

In deze sortimentstuin, De Kloostergaarde, zijn 1500 soorten planten te vinden in borders, rotstuin, bostuin en kruidentuin. Daarnaast is er een hoek met sierheesters en coniferen.

Bezinning

Eén van de tuinkamers is een bezinningstuin, waar je tot rust kan komen. Kijk maar eens aandachtig naar een bloem, insect of een blad met de intentie om deze te tekenen: welke kleuren zie je en welke vormen en verhoudingen?

Karmelietenklooster

In 1855 is in Zenderen de orde van de karmelieten neergestreken. Op landgoed Het Hulscher bouwden zij hun klooster. Zij zetten hun stempel op het katholieke voortgezet onderwijs in Twente. Nog altijd vallen verschillende Twentse middelbare scholen onder de koepel van Stichting Carmelcollege.

Mediteren

Het kloosterleven van de karmelieten was strak gepland: vroeg opstaan om vervolgens gebed, meditatie en arbeid af te wisselen. Meditatie is tegenwoordig weer gangbaar. Een variant daarop is het beoefenen van mindfulness, vrij vertaald: aandachtstraining.

Aandacht

Door aandacht te geven aan waar je nu mee bezig bent, geniet je meer en leef je bewuster. Een oefening: probeer een half uur tijdens het wandelen alleen te luisteren, te ruiken of te kijken naar iets specifieks: bloemen; takken; insecten; de kleur geel of (afgevallen) bladeren. Wat doet dat met je?

Tunnel

Zie je de verhoging in de weg tussen het karmelietenklooster en het karmelietessenklooster? Na verluidt loopt daar een ondergrondse tunnel die de kloosters met elkaar verbond. De kloosters waren hoe dan ook met elkaar verbonden, ze deelden immers dezelfde geloofsovertuiging.

Opening Hilligenpad

Op vrijdag 2 september werd bij deze Mariakapel in alle vroegte het Hilligenpad geopend, met een hagenpreek door de Twentse theoloog en communicatiewetenschapper Anne van der Meiden.

Wandelgids

Ook werd die ochtend de nieuwe wandelgids gepresenteerd: 'Het Hilligenpad - Zwerven door Twente'. Het boekje staat vol met verhalen en beschrijvingen, deels gebaseerd op feiten, maar vaak ook op legendes en sagen.

Zingeving

Legendes en sagen; dat is de cultuur van de ‘oale grond’ van Twente die nog steeds leeft, ook nu nog in de 21e eeuw. Of misschien wel juíst nu, omdat veel mensen op zoek zijn naar identiteit en zingeving. Heeft het Hilligenpad ook jou geïnspireerd op je wandeling?

De Zwanenhof

De wandeling over het Hilligenpad nadert haar einde. Weet je nog hoe je vijf dagen geleden de eerste stappen zette op deze tocht? Onderweg heb je kunnen lezen hoe mensen hier in Twente contact zochten (of zoeken) met het hogere.

Voormalig retraitehuis

Hier zie je voormalig retraitehuis De Zwanenhof, nu een ontmoetingsplek en zorghotel waar mensen kunnen herstellen na ziekte en waar ook ruimte is voor verbinding, meditatie en bezinning. Een waardige afsluiter van deze vijfdaagse pelgrimage. Wees welkom voor een kopje koffie of thee (9.00-20.00).

Een nieuw 'hallo'

Misschien kun je na deze tocht eventuele ballast achterlaten en bezieling mee naar huis nemen. Of in de woorden van Paulo Coelho: "Als je dapper genoeg bent om afscheid te nemen, zal het leven je belonen met een nieuwe ‘hallo’."

Leuke, kleinschalige B&B

B&B De Stadskamer Oostwal 6, 7631 EJ Ootmarsum 0541 291 037

B & B Ganzenmarkt Ganzenmarkt 22 7631 EN Ootmarsum 0541-293351 ganzenmarkt22@hetnet.nl

Bed and Breakfast het Stift Rudolph Wilminklaan 5 7595 LC het Stift (Weerselo) 06-10016825 info@bedandbreakfasthetstift.nl

Bed & Breakfast Boerskotten Harinkweg 7 Oldenzaal +31 (0)541 517711

Boerderijlodges De Bölte T (0546) 621264 info@drostes.nl

B&B De Hamshorst Hamshorstweg 2, 7587 LH De Lutte T 0541 531 633

B&B De Horst Boschweg 22, 7596 PH Rossum 0541 625 981

Bed & Breakfast Erve Dalhoes Bavelsweg 2 7587 NP De Lutte info@ervedalhoes.nl T +31 541 55 20 03

Erve Fakkert Everlostraat 3-A, 7596 MP Rossum 0541 625 789 info@erve-fakkert.nl

B&B Erve Höwerboer Oldenzaalsestraat 40, 7631 CV Ootmarsum 0541 296 932 info@ervehowerboer.nl

Buitenplaats Erve Hulsbeek Oude Almeloseweg 13 7576 PE OLDENZAAL 0541 51 33 11 info@hulsbeek.nl

B&B Erve Kroese Postweg 6, 7574 PD Oldenzaal 0541 510 689

Hotel Jachtlust Weerselosestraat 306, 7626 LJ Hertme 074 266 1665

Hotel Tubbergen Grotestraat 34, 7651 CJ Tubbergen 0546 432 311

B&B Klein Baasdam Reutummerweg 48 a 7651 KL TUBBERGEN 0546-623328 ilse@kleinbaasdam.nl

Landhuishotel De Bloemenbeek Beuningerstraat 6, 7587 LD De Lutte (Ov) info@bloemenbeek.nl +31(0)541-551224

B&B Lomans Stie Fam Engbers Denekamperstraat 43 7631 AB Ootmarsum 0541-291589 denekamperstraat@gmail.com

B&B Odemarus Els Geerdink Odemarusstraat 14, 7631GT Ootmarsum T 0541-292474 / 06 44580671 odemarus@live.com

B&B Ootmarsumsestraat Oldenzaal Ootmarsumsestraat 25 7572 AA Oldenzaal info@ootmarsumsestraat.nl 06-22625625

Landgoed Baasdam Reutummerweg 39, 7651 KK Tubbergen +31 0546 - 621479 info@baasdam.nl

B&B de Zeilker Zeilkerweg 1, 7625 SJ Zenderen 074-2667647 06-57993397 info@dezeilker.nl

Erve Middelkamp - Boswachterskantoor NM Twente Bentheimerstraat 15a, 7587 ND De Lutte T (0541) 55 46 70 twente@natuurmonumenten.nl Erve Middelkamp is deel van Landgoed Egheria, dat in 1908 werd aangelegd als buitenplaats door textielfabrikant H. E. Ten Cate. Het landgoed is vernoemd naar zijn vier zonen: Egbert, Hendrik, Richard en Arnold. sinds 1977 beheert Natuurmonumenten een deel van het landgoed.