100 jaar textiel Twente: Borne, verbonden door de rode draad.

Ver voordat de eerste fabriek er stond, verbouwden de boeren hier hun eigen vlas en weefden zelf linnen. Dit linnen werd opgekocht door fabrikeurs (linnenhandelaren), die dit wisten te verhandelen aan rijkere steden in het westen van het land. In Borne hadden ze ook zo’n fabrikeur: Jan Bussemaker. Hij vormde een onmisbare schakel tussen boerenwevers en de markt. Met een bezoek aan het Bussemakerhuis (inmiddels een museum én rijksmonument), het enige overgebleven linnenhandelshuis in Nederland dat open is voor publiek, krijg je een unieke inkijk in de leef- en werkwijze van een linnenhandelaar.

Een eeuw later

Naast Jan Bussemaker speelde ook Salomon Jacob Spanjaard een belangrijke rol. Waar hij eerst handelde in voedingsmiddelen en tweedehands kleren, bouwde hij op gegeven moment aan een textielbedrijf dat uiteindelijk veel voor Borne zou gaan betekenen. Zo exploiteerde de familie Spanjaard in 1850 al vijftig handweefgetouwen, hadden ze een paar honderd huiswevers in dienst en kochten ze katoengarens rechtstreeks van spinnerijen uit Engeland. In 1864 bood de aanleg van het spoor het textielbedrijf, dat inmiddels was overgenomen door zonen Jacob en Levie, nieuw perspectief. Met de bouw van een nieuw pand, direct naast het spoor, ontstond de eerste stoomfabriek met 180 weefgetouwen. In de eeuw daarna groeide het bedrijf gestaag. Onder leiding van de kleinzoon van Spanjaard groeide de immense fabriek uit tot de grootste werkgever in Borne: 1800 werknemers, 1500 weefgetouwen en wel 81.000 spinspillen in bedrijf. Na de oorlog is er nog een korte opleving en worden o.a. Cinderella lakens, Teddy-luiers en andere kwaliteitsproducten in Borne geproduceerd, maar met de opkomst van productie in de lagelonenlanden gaat het snel bergafwaarts in de textielindustrie. In 1971 moet de fabriek helaas noodgedwongen sluiten.

Textiel nog steeds een hoofdrol

Tegenwoordig herinneren onder andere het kantoorgebouw van de Spanjaardfabriek, Villa Elisabeth, de Pellenhof, het Witte huis, straatnamen zoals Zijdestraat, Ververstraat en de Bleek, het Spanjaardsgemaal, museum Bussemakerhuis en andere rijksmonumenten ons aan het Bornse textielverleden. Nog steeds speelt textiel een grote hoofdrol in Borne: er zijn ongekend veel vierkante meters mode-aanbod in het centrum te vinden. De kwaliteit en diversiteit zorgen ervoor dat er vanuit heel Twente (en zelfs verder) mensen richting Borne trekken om kleding te kopen bij tal van kleine en grote ondernemers. De rode draad van dit verhaal: textiel speelt een belangrijke rol in het authentieke Borne.

De rode draad agenda

• Dagelijks: Textiel in Beweging
• 8 apr - 20 mei: Fotopanelen expositie van de Heemkundevereniging
• 28 mei: Lezing Hellen van Rees
• 8 juni: De Conservator vertelt
• 10 jul - 15 nov: Keurslijf: Lijfgoed - Lingerie - Luxe

De Rode Draad

Naar aanleiding van Textiel Festival Twente kriebelt het in Borne. Binnen no-time hebben ze een Borns Textiel Collectief opgericht en vliegen de ideeën over tafel. Resultaat? Een goed gevulde culturele agenda voor Borne. Denk bijvoorbeeld aan een tentoonstelling ‘Museum Bussemakerhuis komt uit de kast’, Kunst in het Koetshuis, een fototentoonstelling van de Heemkundevereniging, lezingen van inspirerende sprekers op gebied van textiel, een community art werkgroep die een jaar lang samenwerkt aan één groot stuk, speciale textielwandelroutes, schoolprojecten, een modeshow, een pubquiz voor het hele dorp met als thema textiel: we hoeven ons in Borne niet te vervelen. Met als thema ‘De Rode Draad’ wordt alles wat met textiel te maken heeft aan elkaar verbonden. Vergeet dus ook niet om je heen te kijken als je in Borne bent: je zou zomaar een gigantische rode bol wol kunnen tegenkomen. Door middel van de rode bol wol rijgen de Bornse media de activiteiten en bijzondere verhalen aanéén.

Ervaar zelf het textiel DNA

De textielgeschiedenis zit diepgeworteld en verweven in (de inrichting van) het landschap van Twente, de samenstelling van de bevolking en de nog bestaande industrie. Er zijn verschillende textielroutes ontwikkeld die de verschillende locaties en organisaties met elkaar verbinden, als een ‘rode draad’. Onderweg kom je langs textielcollecties van musea, de Landgoederen van Textiel, de kunstinstallaties rond het thema textiel en textielfabrieken. Naast deze routes zijn er ook culturele activiteiten en voorstellingen georganiseerd.