De mooiste Synagoge van Europa staat in Enschede. Een imposant gebouw

De groei van een Joodse gemeenschap

In 1730 vestigen de eerste Joodse gezinnen zich in Enschede. In het woonhuis aan de Walstraat van Hertog Barend en Beeltjen Frank worden de eerste godsdienstoefeningen gehouden. Na de Franse Revolutie ontwikkelt de Joodse gemeenschap in Enschede zich snel en moet er een grotere synagoge worden gebouwd aan de Achterstraat. In 1835 wordt deze ingewijd als nevenkerk van de synagoge in Zwolle. In 1862 tijdens de grote stadsbrand van Enschede wordt de synagoge volledig verwoest. Dankzij vele giften, kan de synagoge een paar jaar later weer worden opgebouwd.

De Joodse gemeenschap in Enschede blijft groeien en begin 20ste eeuw wordt de synagoge aan de Achterstraat te klein. Er wordt besloten een nieuwe sjoel te bouwen die plaats moet bieden aan de uitgegroeide Joodse gemeenschap. Ditmaal wordt er een behoorlijk fortuin voor de herbouw bij elkaar gebracht, de gemeenschap is immers groter en er zijn diverse Joden die goed verdienen met hun textielfabrieken, waaronder Menko en Rozendaal. In 1927 wordt begonnen met de bouw. Het ontwerp is al vele jaren eerder gemaakt door, de toen reeds overleden architect, Karel de Bazel. De nieuwe synagoge biedt plaats aan 600 mensen en wordt op 13 december 1928 ingewijd door opperrabbijn Hirsch.

In de grote gebedsruimte is er plaats voor de heren beneden, de dames zitten op de galerij. Het is de eerste synagoge in Nederland die ook bijgebouwen heeft, waaronder een school.

De Duitse Sicherheisdienst neemt de synagoge in gebruik

In de tweede wereldoorlog blijft ook Enschede niet gespaard van razzia’s. In totaal komen 850 van de 1.200 leden van de Joodse gemeenschap om het leven. Dat zijn er veel maar het percentage overlevende is meer dan het landelijke gemiddelde. Dat komt omdat de Joodse Raad in Enschede actief het onderduiken bevorderde en hiervoor gelden inzamelde bij textielbaronnen. Daarnaast speelde ook de Enschedese politie hier een grote rol in. Zij waarschuwden vaak voordat de mensen door de Duitsers werden opgehaald. Voor de overledenen is een monument opgericht, voor de ingang van de synagoge. Elk jaar vindt er nog steeds een herdenkingsdienst plaats.

Ledenaantal Joodse gemeenschap daalt verder

Tijdens de oorlog wordt de synagoge door de Duitse Sichterheitsdienst geconfisqueerd. De kleine gebedsruimte dient als aardappelschuur en onder de vrouwengalerij worden gevangeniscellen gebouwd. Het mag als een wrede ironie van de geschiedenis gelden dat de synagoge hierdoor intact is gebleven.

Na de oorlog wordt de synagoge van Enschede weer door de Joodse gemeenschap in gebruik genomen. Het ledenaantal is sterk afgenomen en tot 2009 ziet de Joodse gemeenschap allen maar verder dalen. Men is bang voor een herhaling van de genocides van tweede wereldoorlog of wil hier niet meer aan herinnert worden. Op dit moment telt de gemeenschap zo’n 250 leden waarvan er velen ook uit Hengelo en Almelo komen. Langzaam groeit de gemeenschap weer. Veel Joden zijn nieuwsgierig naar hun afkomst en de angst raakt op de achtergrond. Nog steeds worden er wekelijks gebedsdiensten gehouden.

Rondleiding in de synagoge van Enschede

Ben je benieuwd naar het verhaal van de Joodse gemeenschap in Enschede en wil je de prachtige synagoge bezoeken? Elke woensdag en zondag zijn er instaprondleidingen. Daarnaast heeft de synagoge een educatief programma voor scholen opgesteld en zijn er regelmatig diverse evenementen.